اثر ماندگار دبیر بازنشسته بوشهری را بهتر بشناسیم:

کاری ستُرگ به‌نام «فرهنگ واژگان گویش دشتی»

بشیر علوی، نویسنده، منتقد و پژوهشگر ادبی در یادداشتی در خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در معرفی کتاب «فرهنگ واژگان گویش دشتی» اثر سیدکوچک هاشمی‌زاده (دبیر بازنشسته) نوشته است: از موارد نادر و خوش قلم این اثر، این است که در توضیحاتِ مربوط به دستور و فرم زبانی و نحوی به جزئیات و موارد استثنایی تغییر و تحول‌های دستوری و بنیادی نیز پرداخته است.

«فرهنگ واژگان گویش دشتی» اثر سید کوچک‌هاشمی‌‌زاده با نشر نگاه آشنا آذرماه ۱۳۹۹ با ۵۰۰ شمارگان و در چهار جلد به چاپ رسیده است. سیدکوچک‌هاشمی­‌زاده متولد ۱۳۲۴ شهر خورموج مرکز شهرستان دشتی استان بوشهر، دارای مدرک لیسانس در رشته زبان و ادبیات انگلیسی و دبیر بازنشسته آموزش و پرورش است.‌ هاشمی‌­زاده آگاهی زیادی پیرامون تاریخ سیاسی و اجتماعی معاصر جنوب به‌ویژه دشتی دارد و در زمینه تاریخ اسلام، ادبیات فارسی و عربی و واژه‌شناسی صاحب‌­نظر است.

وی از دوره دانش­‌آموزی به سبب مصاحبت و هم­نشینی با بزرگان دیار دشتی، علاقه بسیاری به پژوهش و نویسندگی داشته و این ویژگی تا امروز در وجود وی باقی مانده است. نتیجه فعالیت علمی وی، کتاب‌های «فرهنگ لغات متشابه»، «دستور زبان و گویش دشتی»، «ضرب­‌المثل­‌های محلی» و چندین سفرنامه است که هنوز به چاپ نرسیده است و «فرهنگ واژگان دشتی» دومین اثر چاپ شده اوست که در دسترس دوستداران قرار گرفته است.

اثر نخست این پژوهشگر حوزه فرهنگ شفاهی، «بنیادهای دستور گویش دشتی» است که سال ۱۳۹۷ با نشر علم و دانش وارد بازار شده است. این فرهنگ در ۲۸۷۵ صفحه به صورت دو ستونی کار شده است. جلد اول از «الف» تا حرف «ث»، جلد دوم از حرف «ج» تا پایان حرف «ز»، جلد سوم از حرف «س» تا پایان حرف «ک»، و جلد چهارم از حرف «گ» تا «ی» بخش­بندی شده است. در این اثر از ۱۷۲منبع چاپی و ۱۲کتاب غیرچاپی و چهار کتاب منبع انگلیسی استفاده شده است.

شهرستان دشتی یکی از شهرستان­‌های استان بوشهر با مرکزیت شهر خورموج است. یکی از قطب­‌های کشاورزی و زراعی استان و کشور محسوب می‌شود. مردم این منطقه به زبان­ فارسی با گویش دشتی سخن می­‌گویند. این گویش از گونه‌­های زبانی به جای مانده از فارسی میانه دور ساسانیان است، از این منطقه بزرگانی چون فایز قد کشیده‌­اند. گویش دشتی از دقیق­‌ترین و مستقل­‌ترین زبان­‌های محلی است که به گونه‌ای خالص در جنوب ایران استفاده می­‌شود که از نظر جغرافیایی این گویش در دو شهرستان دشتی و دیر ساری و جاری است.

تدوین و جمع­‌آوری واژه­‌های این گویش، کاری سترگ و کم­‌نظیر بود که به گونه‌­ای کاملا پژوهشی و کارآمد در کتابی چهارجلدی به‌تازگی به چاپ رسیده است. نویسنده خوش‌نام و صاحب­‌سبک و صاحب‌نظر این اثر، استاد سیدکوچک هاشمی‌زاده است که علاوه بر کرامات اخلاقی و شخصیتی، فرزانه‌­ای نام‌آشنا در جنوب ایران و در سازمان‌هایی مانند سازمان لغت­نامه دهخدا است که لوح­‌هایی و هدایایی از این سازمان ازجمله تقدیم چندین جلد لغت‌نامه دهخدا ازسوی محمد دبیرسیاقی سال ۱۳۶۲ به وی اهدا شده است.

از آنجا که پهلوی جنوبی، گنجینه‌ا‌ی از واژه‌­ها و لغت­نامه‌هایی است که ردپای آن را می­‌توان در لهجه­‌ها و گویش­‌های امروزی محلات و مناطق جنوبی یاران جست و از آنجا که گویش دشتی – که رابطه و قرابت فراوانی نیز با گویش تنگستانی و تنگسیر دارد – از بازمانده­‌های این زبان و حتی فراتر از آن، زبان پارسی باستان است، جمع­‌آوری آن خدمت قابل توجه­‌ای به پژوهشگرانی می­‌کند که در زمینه واژه‌­شناسی و به ویژه زبان پهلوی در کنکاش و فعالیت هستند.
گفتنی است، کتاب ” فرهنگ واژگان گویش دشتی” اثر “سید کوچک هاشمی زاده” روز دوم دی ماه ۹۹ به مناسبت روز خورموج طی آیینی با حضور مسئولان محلی رونمایی شد. هاشمی زاده در این آیین اظهار داشت: تالیف کتاب فرهنگ واژگان گویش دشتی را از اوایل سال ۶۰هجری آغاز کردم  و در ۲۰دفتر تدوین و در ۴جلد چاپ و منتشر شد.